De Schone Zakdoek
De terugkeer van Nederlands eerste surrealistische tijdschrift
Op zaterdag 22 maart 2014 verschijnt het eerste nummer van De Schone Zakdoek sinds 70 jaar. Het wordt gepresenteerd op de Kunststripbeurs in de Nicolaïkerk te Utrecht, stad van het Nederlands surrealisme.
De Schone Zakdoek is het eerste en belangrijkste surrealistische tijdschrift van Nederlandse bodem. Het is gemaakt in Utrecht tijdens de Tweede Wereldoorlog, op initiatief van het kunstenaarskoppel Gertrude Pape en Theo van Baaren. Tussen 1941 en 1944 verschijnen er 36 nummers -de helft dubbelnummers- in een oplage van één exemplaar. Dit om onder de censuur van de Duitse bezetter uit te komen. De Schone Zakdoek bevat gedichten, verhalen, besprekingen, grafische experimenten, tekeningen, collages en foto's, waaronder het eerste werk van Cees Buddingh’, Leo Lehmann, Dolf Verspoor, Leo Vroman en Emiel van Moerkerken.
Het blad wordt samengesteld na reguliere maandagbijeenkomsten in de woning van Pape en Van Baaren op de Bemuurde Weerd in Utrecht, en aan medewerkers en vrienden doorgegeven. Het bestaat uit aan elkaar genaaide en gebundelde katernen waarin de uitgetypte vellen en originele tekeningen zijn geplakt. In de loop van de tijd maken de Utrechters ook speciale themanummers, zoals rond limericks, vertalingen van internationale poëzie of geheel tekstloze, met enkel tekenwerk en collages.
Na de oorlog is het blad wel deels tentoongesteld, en is er een bloemlezing in pocketformaat verschenen (Meulenhoff 1981), maar verder dan dat is De Schone Zakdoek niet in het publieke domein doorgedrongen.
Daar is nu verandering in gekomen.
In maart 1944 verscheen het laatste nummer (jaargang 3 - #35/36) van De Schone Zakdoek. Precies 70 jaar later ziet onze hommage De Schone Zakdoek nr. 37 het licht. Het blad is aan het publiek gepresenteerd tijdens de Kunststripbeurs in de Utrechtse Nicolaïkerk, en symbolisch aangenomen door Jarich Oosten, beheerder van het literaire erfgoed van Pape en Van Baaren. In juni is het opgenomen bij de collectie originele Schone Zakdoeken, in het Letterkundig Museum Den Haag.
Onze nieuwe Schone Zakdoek komt evenals de oude in een oplage van één (1) exemplaar. Het bevat uitsluitend originele bijdragen van 24 grafische, vertellende kunstenaars in de surrealistische traditie, grotendeels uit Utrecht maar ook uit de rest van Nederland (zie lijst helemaal beneden). Het blad is 32x22 cm groot en 64 pagina's dik.
Naast deze unieke uitgave verschijnt De Schone Zakdoek nr 37 integraal online, zodat het in tegenstelling met vroeger door iedereen te zien is. Ga naar: schonezakdoek.blogspoten/of Flash-versie op issuu.com.
Aan de nieuwe Schone Zakdoek droegen bij:
Roland Sohier, Danibal, André Slob, Rode Egel, Joshua Peeters, Josse Blase, Tom Eyzenbach, Joris Diks, Cees Heuvel, Berend Vonk, Naam, Wilma de Bock, Charles Augustijn, Erik van Os, Wilbert van der Steen, Argibald, Ronald van der Heide, Niels Bongers & Nico Stolk en samensteller Albo Helm.
Er zijn een aantal getekende cadavres exquis aan toegevoegd van de Utrechtse Tekentafel. Hier werkten behalve enkele van bovengenoemde kunstenaars nog Arianne Notenboom, Tiddo Muda, Conchita Mulder en Calliope den Ouden aan mee.
